Kikliqaqtut maniliurniqmut pivikhaqautinik ayurnaqtullu inungnut ayurhautingit nutqaqtihimaliqtaa pittaarinnga Kaanataup Ukiuqtaqtumi nunallaangit. Tammaqtailiniq akhuurutauyut tariup nayugangit haniani 53 nunallaangit ilauyut uumunnga Inuit Nunangat  ikayurniaqtuq piliuriami hakugiktummik ukiuqtaqtumi maniliurutinga aadlangayuq inmikkut-piqaqtuq.

Tariup Halumaiqtailiniq = Aaniangittumik Nunallaangit

Inuit pivaktut haniani 50 pusantmik niqinginnik niqainnaqmit, tamaat piyait uumannga akhuurutauyut tariungani ihariagiyait qangaraalukmit. Hapkuat ukiuqtaqtumi imanga tunivaktut amigaininnga nayugangit ukununnga qilalugaq tuugalik, arviq, nattit, iqaluk tariuqmilu tingmianginnut akhuurutauyut niqikhangit Ukiuqtaqtuqmiutanut.

Ublumimut, angitqiaq uuktuutigiyauyuq pigiami tariup halumaiqtailininnga Ukiuqtaqtumi amigaittut munariniq havauhikhat ihumagingitait havaangit nunallaani nakurudjutingit, havaakhat amihuuninngalu piyuq avatilirininnganut munaqtiuyuq. Inuinnauyuq hivuliqti Mary Simon ilitariyaa una akhuurutauyuq ilaliutihinnga titiraqtaminik kingulliqpaaq taiguagakhaq katitiqtaa 2017mi Ministait Ilitariyauyut Ilauyut Ukiuqtaqtumi Hivuliqtininnganut.

Uqaqatigiplugit Inuit, naunaiqtaa “piqaqtuq ihumagiyauniq tamna Ukiuqtaqtumi munariniq piyuq piliuriami pihimagiamilu hakugiktumik unalu aaniangittumik nunallaangit.” Pigiami qanuriliurutikhamik, aadlat pivikhaqautikhat ihariagiyauniaqtuq, ukunatitut Nunaqaqqaarhimayut tammaqtailininngit (IPA) unalu Ukiuqtaqtumi tariuqmi Munaqtiuyukhat pinahuarutingit. Simon nunaiqtaa hapkuat “piyuq ihumaliurutinganit tammaqtailininngani piliurhimayuq ikayuriamilu Nunaqaqqaarhimayut tautuktuuyarninnga havaktummik nunanga.”

Angirumi imaittumik pilugu Ukiuqtaqtumut, Oceans North-kut 7nguyullu aadlat avatilirininnganut NGO-kunnit uqaqtait Kaanatap kavamanga 2016mi titiraqmat:

  • Munariniq qanuriliurutinganik Ukiuqtaqtumi tariup munarininnganit piyakhait Inuinnainnit, talvunga ikayuqtuq Inuit nunallaangit ukunuuna ihumaliurutauyumik havaat unalu ayuirhaidjutit pivikhaqautinik. Tariuqmi Munaqtiuyut pinahuarutit qiniqtauyukhat ilaliutittaaqtuq munariniq, avatiliriniqmut munariniq unalu umiat munariniq unalu munariniq.
  • Ilitarilugit Inuit munarininnga una Kaanataup Ukiuqtaqtumi hapkuallu munarininnganit uuminnga akhuurutauyuq havaaq nakuudjutininnganut Kaanatamut (nunaryuaptiknullu), kavamatkut piliuqtukhaugaluat tunilunilu akuniraalukmik tuniyauyuq manikharmik munarinikhanganut.

Nutaaq tariup munarininnganit Ukiuqtaqtumi pipkaidjutiniaqtuq munariniq havaat aadlaittumik ihuaqtuq Inuinnaqnut ayuittiaqtut. Unalu, hapkuat munariniit tuniniaqtuq nakuuqpiaqtumik maliganik ukununnga munariniq pinahuarutingit. Kitut pinahuarutingit naunaiyaqtaaqtut ihivriuqlugillu ittut avatiliriniqmut ilumuurutingit inuillu aturninnga hapkuat ilanga, unalu aktikkulaaqtanganik aadlangurniq piyauyuq aadlaittumik uunaqhiniq.

Ayuirhaidjutit pinahuarutingit ihariagiyauyut naunairiami taimaa Inuit ayuittiaqtut piyukhat ihariagiyangit havaanut. Amihuni havaani, hapkuat ayuirhaidjutit pinahuarutingit piliuqtauyukhat iliuraqtauyut talvani taimaa havaat piliuqtautillugit naunairiami haniani nunallaangit ilaunginnariaqariamiknik. Amigaittut naunaitkutaliriniq ihariagiyauyuq hapkununnga munariniq havaat ihuaqtut havaamut havakvikmi, kavamatkut tuhaqtipkaiyunullu.

Nutaaq Pilugu Munarigiami

Munariniq piyukhaugaluaq pipkaidjutininngani humi inuit nunalik, angunahuayuktut aullaaqtunullu. Ihuarhaidjutit uumunnga tammaqtailiniq tariup avatinga ihuarhiyakharaluanga inuup unalu avatiliriniqmut amihuuninngit angiqatigiingillugit.

Hunavaluk pilimaittuq avatilirininnganut avataanit piqarumi ihariaginiqaqqat. Taimaa Kaanata akhuraaluk angikliyuumiriami qaffiuyut tammaqtailiyut tariup ilanga Ukiuqtaqtumi, aadjikuktamik piyukhaq havangittunut, ilihariavallaangittunut qanuriliurutingit piqalluangittumiklu ayuirhaidjutit pivikhaqautinik.

Oceans North-kut akhuuqtut ikayuriami munariniq havauhikhat ilaliutiyut ayuirhaidjutit havaakhaliurniqlu. Taimaa qaffinik ukiunik, ukuninnga ilaliutiyuq:

  • Ikayuqtuq angmaqtiriami Inuvialuit Nunagiyangani – Nunallaanit-piyut Munariniq Pinahuarutit (ISR-CBMP)
  • Ikayuqtuq uumunnga tariup ihumaliurninnganut, tariuqmi munariniq unalu ayuirhaidjutit Nunatsiavunmi
  • Ikayuqtuq uuminnga tariup munariniq uuktuutigiyauyuq havauhikhaq Nunavunmi
  • Angmaqtiqtuq nunamikni-pipkaidjutauyuq tariup uumayut maamaktittiyuktut hikumiklu munariniq pinahuarutingit uumani Tallurutiup Imanga
  • Akhuuquliqlugit ihariagininnga iliharvikyuakhamik Kaanatap Ukiuqtaqtumi